P Zirlai-10

December 2–8, 2023

TLAWHPAWH LOHTE TÂNA RAWNGBÂWLNA: Then 1

Chângvawn: “Khawvêl leh a chhûnga thil zawng zawng Siamtu Pathian chu, lei leh vân lal a nih avângin, kuta sak tempul-ahte a chêng lo,” (Tirhkohte 17:24, NIV).

Sabbath Chawhnû December 2

Chhiar Tûr: Tirhkohte 17; Rome 1:18–25; 1 Korin 2:2.

Atheni khuaa Paula thil tih târ langin, Lukan heti hian a ziak: “Chutichuan inkhâwmna inah Judate leh Pathian ngaihsakte a hniâl thîn a, dâwr hmunah pawh chuta lo awm apiangte chu nî tin a hniâl bawk thîn,” (Tirhkohte 17:17, NKJV) tiin.

Paula khân amâ mî leh sâ, Judate zînga rawngbâwl kha nuâm a ti ngêi ang. Mahse, mahnî mî leh sâte zînga rawngbâwlna neih ngawtah a lungâwi lo va. Ani kha mi dangte zînga rawngbâwl tûra koh a ni.

A nih loh leh, Paula khân Gentail ‘Pathian-tihte’ zîngah chauh pawh rawng a bâwl thei a, anni kha an khawvêl thlîr dân a lo danglam hlê tawh sî a. Anni khân an ‘tih’ thin Pathian—an Nghahfâk Isua hriatna neih an la mamawh a nih pawhin, Paulan a din chhoh theihna tûr Bible lungphûm chu an nei tawh a ni.

An finna lama khawpui lâr tak, Atheni-a a awm lai khân, Paulan chuta chêngte pawh dân kawng a zawng a. Khâng mi tam takte khân khawsak phung danglam tak leh Hebrai mîte chanchin leh khawvêl thlîr dân ang lo tak chu an nei a; chû rinna lungphûm chu Paulan Atheni mîte hnêna zirtîr a duh a ni.

Engtin nge Paulan hêng mîte pawh dân kawng a zawn a, a beihnate atang chuan eng zirlai nge kan zir chhuah theih ang?

Sunday December 3

Atheni-a Hebrai Mî

Tirhkohte 17:1–16 chhiar la. Engtin nge Paula kha Atheni­ah a tâwp a, chuta a thil hmuh chu a tih?

Atheni khawpui kha “milimte hnêna hlan” (Tirhkohte 17:16, NKJV) a ni tawh a. Amâ mîte chanchin liam ta leh milem biakna laka fihlîm tûra vaulâwk an ni chungin, an âwn tlat avângin Paulan Atheni-a milemte a hmuh hian a rilrû a buai a. Ani khân Atheni mîte hian Pathian dik an hriat loh a, an sual zui zêl chuan an la thi dâwn tih hriain a khawngaih êm êm a ni.

Tûnah hian, kan khawpuite hi, Paula hmuh ang êma chiang chu ni lo mah se, milimin a khat vê mêk a. Vânduaithlâk takin, ringtu tam takte chu chûng milimte ngaimawhna rêng nei lo vin an lêng vêl a. Paula kha chu chhâng nghâl thei tûr khawpin Thlarau Thianghlim nên inremin a awm a. Chanchin thâ chu khawvêl pum tân a ni tih la manthiam lo ringtu thenkhatte ang lo takin, Paula kha chuan Pathianin mi dangte ang tho vin Atheni mîte chu chhandam A duh a ni tih a hria a. Khawvêl pum huâp rawngbâwlna chu, chanchin thâ hi la hre vê hauh lotûte, khâng milem leh ramhuai betûte leh, Atheni kawtthlêra lêng vêl mi fingte hnênah pawh puân chhuah vek tûr a ni tih a manthiam a ni.

Paula khân chutiang mîte hmuh theihna tûr hmun, an dâwrpui hmunte chu a tlawh fo va. Khawvêl pum huâpa rawngbâwlna tûr hmunpui din tâ ang pawhin kan sawi thei ang, chû chu khâng ringlote rilrû leh thinlung pawh thei tûra beihpui thlâk nâna a hman chu dâwrpui hmunte kha a ni.

Paulan khâng Atheni mipuite kha chu hmun danga Judate leh Pathian tihtu Gentailte a pawh angin a pawh thei lo tih a hria a. Khâng mîte bultanna kha Israelte Pathian emaw, Israel hnam zînga A hnathawh emawte pawh a ni lo. Chûng thûte chu Judate leh Pathian tihtu Gentailte zînga thupui pawimawh ni mah se, Atheni dâwrpui hmuna Paula hmuhte tân hi chuan awmzia rêng a nei vê sî lo. Chuvâng chuan tih dân thar hlak a hman a ngai ta a ni.

Tûnlai hian, hmânlai huna ‘Juda-Kristian’ an tih angte zawn chhuah kher zâi kan rêl vê ta lêm lo. Paula anga tih dân thar kan hman a ngai. Entîr nân, khawthlang rama tih dân tha tak anga lang kha khawchhak ramah chuan a tangkai vê kher lo thei a ni.

In khawtlângah khân mîten eng ang milimte nge an biak a, chûng chuan tangkaina a neih lohzia engtin nge i kawhhmuh ang?

Thawhtannî December 4

Paula, Areopagi Hmunah

Khawi hmunah pawh awm se, Paulan chanchin tha hril tûra Pathian tirhna chu hlen zêl a tum a. Chutiangin Atheni-ah pawh chutiang tih chu a tum a ni.

Tirhkohte 17:18–21 chhiar la. Paula thusawi leh zawhna a siam, dâwrpui hmuna ringlo mîte lo tihlêt dân thenkhat chu engte nge ni?

Dâwrpui hmuna awmte (Tirhkohte 17:18) khân Paula sawi “pathian dangte” tih khân an rilrû a khawih hlê mai a, chuvâng chuan ani chu Areopagi hmunah an hruai a. Khatah khân sâkhaw thil leh dân chungchâng sawiin an thu khâwm thîn a; mahse, Paula khân dân lamah harsatna a nei tihna chu a ni chuâng lo. A “thurin thar” (Tirhkohte 17:19) chungchâng sawi an ngaihthlâk theih nân a ni. An tâna thil mak sawi mah ni se, Paula thusawi thiamna te, thahnemngaihna leh finna te kha enliamsak mai theih a ni bîk lo.

Tirhkohte 17:21-ah chuan Atheni mîte khân thil thar chungchâng sawi leh ngaithlâk kha an tih thin dân a ni a. Luka hian an thatchhiat vânga khatianga awm angin a sawi rêng em? A nih hmêl loh. Anni kha tawnhriat ngah leh inhniâl thiam tak ni zâwk âwmin an lang. Chûbâkah, Greek-te zîng atang khân Socrates te, Plato te, leh Aristotle te an lo chhuak tawh a, an finna thû chuan keini thlengin hû a la nei a nih hi.

Kum zabi eng emawti chhûng chu Atheni mîte hi mi fing leh thil hre thûk anga ngaih an ni. Khâng mi ngaihtuah ril tak takte kha tûnlai huna Pathian awm ring lo kan tih ang pawh an ni vek lo va, an thuril leh ngaih dân tam tak kha Kristian zirtîrna nên a inpersan êm êm a. Khâng Epikurian leh Stoik hote finna thû atang chuan tholeh Messia tih angte chuan hmun a chang lo hrim hrim a ni.

Gamaliela bula zir chhuak a nihna zâra hriatna leh thusawi thiamna a neih kha Thlarau Thianghlimin Atheni khuaah hmang thei tûrin Paulan a beisei a. A nihna takah chuan, Atheni kawtthlêr vêla Paula thil zir tâkte kha nasa zâwkin Thlarau Thianghlim chuan a hmang thei a ni. “A thu ngaithlatû mi fing ber berte pawhin a thu sawi an han hriat chuan mak an ti a ni. An kut themthiam dân te, lehkha ziak leh sâkhaw lama an awm dân te a hre vek mai sî a.”—Ellen G. White, Tirhkohte Thiltih, p. 212.

Atheni khuaa ringlote leh mi fingte hnêna a thil tawn zârah, Paulan Korin mîte hnênah heti hian a ziak ta a ni: “Keiin ka tihlungngaih sî che u chuan, ka tihlungngaiha vêk lo chuan tu nge mi tilâwmtu ni ang le?” (1 Kor. 2:2, NKJV). Tû hnêna thu sawi pawh ni ilang, kan thuchah laipuiah Krista kan nei zêl tûr a ni tih eng zirlai nge heta tang hian kan zir chhuah theih ang?

Thawhlehnî December 5

Paula leh Hriatloh Pathian

Atheni mîte hnênah khân Paulan an sâkhaw dik lo emaw, pathiante emaw chu a sawi chhe ngawt lo tih hria ila. Thil thâ a khawn khâwm theih ang ang chu lo tlêm deuh pawh ni se, a hmang tangkai hrâm thîn a ni.

Tirhkohte 17:22, 23 chhiar la. Chanchin tha hmanga hêng mîte pawh tûrin Paulan eng nge a tih?

“Nangni Atheni khuaa mîte u! Engkimah sâkhaw ngaihsak tak mi in ni tih ka hria e,” (Tirhkohte 17:22, NIV). Paulan ringlo mîte fakna lai tûr a zawng hrâm a ni! An sâkhuana kha chu hruai bona mai a ni a, chutichungin Paulan thlarau lam thil ngaihsak lohna âiin thehnemngai taka an inpêk zawhna chu a fak a ni.

Heti hian a sawi zui a, “Ka lên pahin in chibai bûkate ka hmû a“ (Tirhkohte 17:23, NIV). Atheni mîte sâkhaw chungchâng zirna a neih thû sawiin, Paulan zahthiam takin an hnênah thû a sawi a. Mahni chu mi thiam, eng ang danglamna nge an mamawh tih hrilh theitu ni âwm angin hmanhmawh takin a sawi nghâl pawp lêm lo. Dik takin, ani kha mi thiam a ni rêng a, an mamawh chhânna tûr pawh a hre rêng a ni! Mahse, chutiang zâwngin mahni a intâr lang lo va, chuti a nih loh chuan an hnar nghâl mai dâwn a ni. Chû âi chuan, anmahni ngaihsak leh an thatna tûr duhsaktu angin an hmu zâwk a ni.

Thu ziak pakhat “HRIAT LOH PATHIAN TÁN” (Tirhkohte 17:23, NKJV), tih chungchângah, an inan tlânna lai hmûin, Paulan remchângah a la ta hlauh a. Anni khân pathian (tam tak) an ring a, (khatih lai khân thenkhatten an rin loh avângin) chîk zâwka thu sawi ho theih nân chû chu bultanna thâ a ni. Hriat loh pathian tâna maichâm chu a nuihsan vêl mai lo va. Chû âi chuan an hriat loh nên lama chibaibûk tûra an beihna lama an ngaihsak leh insêngso chu a fak a, thil eng emaw hmuh loh an la nei mai zâwk a ni.

Anni kha hruai sual an ni em? Nî e, mahse chû chu chinfel theih a ni. Bultanna atâna thil pawimawh chu, an thil hriatthiam china an inpezo kha a ni. Paula thil hriat chu, Thlarau Thianghlim thawhpui theih tûr chu a ni. An thil tuipui tûr tak han thur chhuah tûr kha Paulan a hria a ni.

Mî i tawhte nêna thuril tak sawia tîtîpui theihna remchâng nei tûra inzawmna neihpui dân tûr chu engtin nge ni ang?

Nilâinî December 6

Pathian Thar Sawihmuhin

Paulan Atheni khuaa mi fingte lam a hawi zui ta thung a, anni chu vân Pathian lam a hawipui a ni.

Tirhkohte 17:24–27 chhiar la. Hêng mîte pawh thei tûrin Paulan eng tih dân phung nge a hman?

Hriat loh pathian tâna maichâm din tûr khawpa thlarau lam thil ngaihsaktûte tâna Paula thusawi kha hriatthiam a har a: Mihringte tempula chêng vê lo Siamtu Pathian chuan mihringte lakah mamawh a nei lo va, mihringte mamawhte A pe zâwk thîn a ni. Greek thawnthû, an pathiante chinchâng sawi lâwk hleihtheih loh leh, mahni-thupuia nei, râwng takin a chîmna hmunah chuan, Paulan a chanchin a puân Pathian chungchâng chu ngaihtuah thiam har tak a ni. Areopagi hmuna mîte khân Pathian hmangaihna lamah kê an pên vê tan chiah a ni.

Hê an hriat loh Pathian hi hriat theih a ni a! Ani chuan hriat nih pawh A duh bawk.

Lukan hemi chungchâng tlêm tê a sawi âi hian Paula chuan Areopagi-ah thû a sawi rei zâwk a. Paula thusawi khâikhâwmna lek Lukan a sawi hi a awm tho bawk. Chutiang a nih chuan, Paula sawi tum tlângpui chu hetiang hian kan sawi thei ang:

1. Paulan tûna an thlarau nun leh tih takna chu a fak a.
2. A dawtah an sâkhaw thurinte zir chiangin, a thil zir atanga a thil hriat tharte chu a zahsak a.
3. An sâkhaw chungchâng a zirna atanga a thil hmuhchhuah, an hre lo tih an pawm chu a hrilh fiah a.
4. Chumi hnûah, an hnênah Pathian nihna an hriat mâkmawh chu a hrilh a, chû chu Pathian chu a awm a, Ani chuan hmangaihin a hlat lo tih a ni.
5. A tâwpah, a thusawi tâwpah Paulan hê Pathian an la hriat chian loh hriat duh loh lui tlat pawi tûrzia a hrilh nghâl a.

Paulan an rinna a hriat ang behchhanin a thui thei ang ber a kalpui a. Chû chu a thlenpui theih chuan hmasâwnna thâ a nei a ni ang.

Siamtu Pathian leh khawvêl chungchânga Paula sâwmna hi chhinchhiah ang che (Rom. 1:18–25). Engati nge chutianga tih chu mi tam zâwk tân bultan nâna tih dân thâ a nih? Pathian siam khawvêla chiang taka Amah târlang thei chu eng nge ni?

Ningânî December 7

Rikham Kânin

Tirhkohte 17:24–34 chhiar la. Engtin nge Paulan thuhretûa tanna a chhunzawm?

An hnam zînga ziaktu thenkhatte thuziah, Bible thutak zûl deuhte Paulan a sawi chhuak kha thil ngaihnawm a ni a; chûng chu a thu ngaithlatûte hnêna thusawi bultan nân a hmang a. Chû chuan an thurinte a hriat chianzia leh ngaih dân thuhmun an nei tih a târ lang a; chumi hmang chuan thûk zâwkin a hrilh zui a. Mi dangte pawh dân tûr kan zawn hian, an thurinte hriatsak a, kan inanna laite târ lan hi mîte hnên thleng tûra bultan nâna tha tak a ni.

Kalpui a tumna hmun hruai thleng tûrin, Paulan an inanna laite chu a hmang tangkai tih hi chhinchhiah la; hruai thlen a tumna chu Isuâ thawhlehna leh chumi zâra beiseina thû mi tin tâna a hlui chu a ni. Paulan thawhlehna thû hmanga a khârna thu an dawnsawn dân Lukan a târ lang a. Thenkhat chuan an nuihzat a, thenkhatin Paulan hnên atanga la hriat leh an duh thû an sawi a, thenkhatin an ring bawk. Hê thûa thupui kan tâna pawimawh chu mî zawng zawngten an ngaithla theuh tih chu a ni. Chû tak chu a tîra Paula thiltum pawh a ni bawk.

Mi thenkhat chuan an hnâwl dâwn tih kan hria a, mahse an hnar hmâin an thil hnar tûr chu an hriatthiam theih nân, kan tih theih apiang chu kan ti ngêi tûr a ni. Paula khân Atheni mîte zînga thawkin, tih dân phung a hman chu an hnên atanga a thil zir chhuah chu a ni a, anmahni siamtu Pathian chanchin an hriat sî loh thû lamah an rilrû an hawng ngêi tûr a ni. Hê Pathian hian anmahni hmangaihin, an hriat nih A duh bawk a. Ani chu an la hre lo chungin an chungah zah A ngai thei a. Mahse, Rorêlna Nî a lo la thleng dâwn a. Hêng thil hi âwihawm lo lutuk pawh ni se, Kristâ thawhlehna kha hre chiang tûra finfiah theih a ni sî a ni.

Tûnah chuan mipuiten thuchah chu ngaithlâin, an manthiam ta a, anmahni puâlin duhthlanna an siam tûr a ni a, an hnar thei a, an zir belh zêl thei bawk. Thenkhat chuan an zir zui zêl a, Isuâ hnungzuitûte an lo ni ta a ni (Tirhkohte 17:34).

Chona: I hmêlhriat tû emaw hnêna thuhretua tan dân tûr tha ber kawhhmuh tûr chein Pathian hnênah tawngtaiin dîl ang che.

Hmalâkna Tûr: Paula anga ringlo mîte zînga Chanchin tha âiawha ding tûrin nangmâ ‘Areopagi’ ni thei tûr chu zawng ang che.

Zirtâwpnî December 8

Zir Belhna: Atheni khuaa Areopagi hmuna Paula nuntawng atanga zirlai zir chhuah tûr pawimawh tak pakhat chu, ringlote hnêna thu sawi tûra a hun leh hmun azira thil zir chawp a ni. Atheni khuaah khân ringtu mi tlêm tê an awm phah vê a nih kha.

“Tirhkoh thusawi te, a awm dân te leh a chhehvêla thil awm dânte chu thâwkkhum lehkhain a chhui zêl dân angin, chhuân lo awm zêl tûrte kutah hlan tûr an ni. Khawharna leh dodâlna a tawrh lai pawha rinna leh huaisenna a neih dân te, ring lo mîte khawpuia Kristâ tâna hnehna a neih dânte pawh chu hriat reng an lo nih theihna tûrin.

“Paula thûte chu kohhran tâna hriatna ro bâwm a ni. A thu ngaithlatûte awlsam taka a tihthinrim theihna tûr leh, amâ tân pawha harsatna thlen theih maina tûr dinhmunah a awm a. A thusawite chuan an pathiante leh an khawpui mi ropuite chu bei vak nghâl sela chuan, Socrates-a chan ang maia thih vê mai theihna dinhmunah a indah dâwn a ni. Mahsela Pathian hmangaihna atanga lo awm finna nên fîmkhur takin an rilrûte chu an milem pathiante lak atanga hruai bo vin, an hriat loh Pathian dik lamah chuan a kaihruai ta zâwk a ni.”— Ellen G. White, Tirhkohte Thiltih, p. 215.

Mîte pawh a, an hnamzia leh sâkhaw chungchângte zir a, thlarau lam thila an thahnemngaihna chu zahsakin, Paulan Atheni khuaah thil chhinchhiah tlâk eng emaw a ti a—chû chu kohhran tâna hriatna rohlû chhar a ni. A thu ngaithlatûte ngaihtheih loh zâwng a sawi lo. Hei tak hi Pathian-thâwkkhum zâra hlenchhuah a ni. Ellen G. White-i sawi dânin, hei hi hriatna rohlû, kohhranin hê thûa a ngaihven that tûr chu a ni.

Sawi Ho Tûr:

©Atheni khuaa Paula tih dân kha entawna hmangin, khawpui liana rawngbâwlna beihpui thlâk bultan dân tûra kâilâwn hmasa chu eng nge ni?

©Khawpui lian leh khawi hmun pawha Pathian hriatna la nei lote nêna indawh zawmna tûra Kristianin nungchang a neih ngêi tûr chu eng nge ni?

©Tûnlai huna milem chi hrang hrangte kan ngaihtheih loh viâu lai hian, chûng milemte chibai bûktûte zînga hnâ kan tan tirh lama kan tih hauh loh tûr chu eng thilte nge ni ang?O Paula khân Atheni mîte hnênah khân anmahni hmangaihtu Pathian chanchin chiah hrilh ta se, an hlimpui viâu pawh a ni thei. Mahse, rikham kânin, mîten buma awm anga an inngaih theihna tûr, thawhlehna thû a hrilh a. Chû chu ti tûr a ni em? Ni se, ni lo se, eng nge a chhan?